Μπορείτε να φανταστείτε τη ζωή μας χωρίς συναισθήματα; Πως θα ήταν μια τέτοια ζωή; Και τι ακριβώς θα χάναμε αν δεν είχαμε συναισθήματα;

 

Η αλήθεια είναι πως θα χάναμε πολλά. Τα συναισθήματα είναι απαραίτητα για την επιβίωση, την επικοινωνία και την επίλυση προβλημάτων. Είναι βασικό συστατικό της ψυχολογικής μας ζωής και δίνουν χρώμα, αξία και νόημα στις εμπειρίες μας. Μας δίνουν μια αίσθηση πληρότητας και συνέχειας.

 

Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει πολλούς βασικούς ρόλους που παίζουν τα συναισθήματα στη ζωή μας. Ας δούμε μερικούς από αυτούς:

 

1. Τα συναισθήματα μας δείχνουν τι είναι σημαντικό για εμάς και μας δίνουν απαραίτητες πληροφορίες

 

Δεν θα ξέραμε τι είναι σημαντικό για εμάς εάν δεν είχαμε τα συναισθήματα να μας το δείχνουν. Τα συναισθήματα μας λένε αν κάποια κατάσταση μας ωφελεί ή όχι, πότε οι ανάγκες μας καλύπτονται και πότε ματαιώνονται ή αν ένας άνθρωπος είναι σημαντικός για εμάς. Το πως θα νιώσουμε σε κάθε κατάσταση θα μας δείξει χωρίς αμφιβολία τι σημαίνει αυτή η κατάσταση για εμάς.

 

Το συναίσθημα είναι ουσιαστικά ένα προσαρμοστικό σύστημα που εξελίχτηκε για να μας βοηθήσει να επιβιώσουμε και να ευδοκιμήσουμε σαν ανθρώπινο είδος. Είναι ένας γρήγορος και αυτόματος τρόπος να επεξεργαστούμε πληροφορίες από το περιβάλλον έτσι ώστε να μπορέσουμε να αντιδράσουμε έγκαιρα. Για παράδειγμα, εάν υπάρχει ένας κίνδυνος ή μια απειλή στο περιβάλλον, το συναίσθημα του φόβου θα κινητοποιηθεί άμεσα, προτού καν προλάβουμε να επεξεργαστούμε την πληροφορία με το μυαλό μας. Αυτό θα μας βοηθήσει να αντιδράσουμε προτού να είναι πολύ αργά.

Τα συναισθήματα λοιπόν μας δίνουν πληροφορίες για το τι συμβαίνει στο περιβάλλον μας και πως αυτό μας επηρεάζει. Κάθε συναίσθημα μας δίνει διαφορετικές πληροφορίες.

Η θλίψη συνήθως μας λέει ότι έχουμε χάσει κάποιον ή κάτι σημαντικό. Μπορεί να έχουμε χάσει ένα αγαπημένο πρόσωπο, αλλά μπορεί επίσης να έχουμε χάσει μια σημαντική δουλειά, μια δυνατότητα ή ένα όνειρο να κάνουμε κάτι στη ζωή μας. Όσο πιο σημαντικό είναι αυτό που χάσαμε τόσο πιο μεγάλη θα είναι η θλίψη που βιώνουμε.

 

Ο θυμός μας δείχνει ότι ένα όριο μας έχει παραβιαστεί ή ότι έχει γίνει κάποιου είδους επίθεση στον εαυτό μας, σε έναν δικό μας άνθρωπο ή στους στόχους και τις αξίες μας. Πολλές φορές βιώνουμε θυμό όταν κάποιος ή κάτι γίνεται εμπόδιο στο να πετύχουμε κάτι σημαντικό για εμάς, ή όταν νιώθουμε ότι κάποιος αδικεί εμάς ή ένα αγαπημένο μας πρόσωπο.

 

Η χαρά μας δείχνει ότι μας έχει συμβεί κάτι καλό, ότι βρισκόμαστε σε ένα ασφαλές περιβάλλον με αγαπημένους ανθρώπους που θέλουν το καλό μας ή ότι έχουμε πετύχει έναν στόχο.

 

Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε και να βιώνουμε τα συναισθήματά μας για να παίρνουμε τις πληροφορίες που έχουν να μας δώσουν. Αυτές οι πληροφορίες είναι απαραίτητες για να είμαστε και να λειτουργούμε καλά - επειδή μας δείχνουν τι χρειαζόμαστε και τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό. Αυτό μας οδηγεί στον επόμενο βασικό ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα.

 

2. Τα συναισθήματα μας δείχνουν τι χρειαζόμαστε και μας προετοιμάζουν για δράση

 

Τα συναισθήματα μας συνδέουν με τις πιο βασικές μας ανάγκες. Αυτό που αισθανόμαστε σε κάθε συγκεκριμένη κατάσταση μας δείχνει ποια ανάγκη λειτουργεί μέσα μας.

 

Για παράδειγμα, ο θυμός μας δείχνει πως η ανάγκη μας να διατηρήσουμε τα όρια μας παραβιάζεται, πως η ανάγκη μας να πετύχουμε έναν στόχο ματαιώνεται, ή σημαντικές αξίες μας (όπως π.χ. η ανάγκη για δικαιοσύνη) παραβιάζονται. Η θλίψη μας δείχνει ότι έχουμε ανάγκη για ανακούφιση επειδή έχουμε χάσει κάποιον ή κάτι σημαντικό για εμάς. Από την άλλη μεριά, όταν οι ανάγκες μας έχουν ικανοποιηθεί, όταν νιώθουμε ότι μας έχει συμβεί κάτι καλό ή ότι έχουμε πετύχει κάτι σημαντικό, τότε βιώνουμε χαρά.

 

Αν ξέρουμε ποια ανάγκη έχουμε κάθε στιγμή τότε μπορούμε να κάνουμε κάτι για να την καλύψουμε. Τα συναισθήματα μας βοηθούν να ανταποκριθούμε στις ανάγκες μας επειδή μας προετοιμάζουν σωματικά και ψυχολογικά να αναλάβουμε δράση για να τις ικανοποιήσουμε. Προκαλούν συγκεκριμένες αλλαγές στο σώμα μας οι οποίες μας βοηθούν να κινηθούμε προς την κατάλληλη κατεύθυνση.

Kάθε συναίσθημα εμπεριέχει τη δική του ενέργεια, τη δική του τάση για δράση, και προκαλεί διαφορετικές αλλαγές στο σώμα.

Όταν νιώθουμε θυμό νιώθουμε την καρδιά μας να χτυπάει δυνατά, νιώθουμε ζέστη στο στήθος και τα χέρια, η αναπνοή μας γίνεται πιο γρήγορη. Το σώμα μας ενεργοποιείται και νιώθουμε πιο δυνατοί για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας ή να ξεπεράσουμε τα εμπόδια που μπαίνουν ανάμεσα σε εμάς και τον στόχο μας. Ο θυμός πολλές φορές μπορεί να μας βοηθήσει να ξεκολλήσουμε από την απόγνωση και να αναλάβουμε δυναμική δράση για να αλλάξουμε τη ζωή μας.

 

Όταν βιώνουμε θλίψη, νιώθουμε απώλεια ενέργειας, νιώθουμε βαρύτεροι και έχουμε την ανάγκη να καθίσουμε ή να ξαπλώσουμε. Η θλίψη συνοδεύεται συνήθως από δύο τάσεις για δράση: είτε να αναζητήσουμε άλλους ανθρώπους να μας ακούσουν και να μας βοηθήσουν για να νιώσουμε καλύτερα ή να κλειστούμε και να αποσυρθούμε στον εαυτό μας για να ανακάμψουμε από την απώλεια.

 

Συνήθως βιώνουμε τη χαρά σαν μια όμορφη αίσθηση στο σώμα μας. Μπορεί να νιώσουμε χαλάρωση της έντασης και να έχουμε την τάση να χαμογελάσουμε ή να γελάσουμε. Η τάση για δράση που συνοδεύει τη χαρά είναι μια γενικότερη διάθεση να εμπλακούμε σε ευχάριστες δραστηριότητες, να παίξουμε – με την ευρύτερη έννοια του όρου – ή να προσεγγίσουμε τους άλλους.

 

3. Τα συναισθήματα μας βοηθούν να σχετιστούμε και να επικοινωνήσουμε με τους άλλους

 

Μέχρι τώρα είδαμε πως τα συναισθήματα μας βοηθούν να καταλάβουμε τι είναι σημαντικό για εμάς, να δούμε τι χρειαζόμαστε και μας προεοιμάζουν να το επιδιώξουμε. Όμως τα συναισθήματα είναι πολύ σημαντικά και για τις σχέσεις μας επειδή επικοινωνούν στους άλλους τι μας συμβαίνει και μας βοηθούν να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε εκείνους. Μας δείχνουν επίσης την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι σχέσεις μας, πότε πηγαίνουν καλά και πότε υπάρχουν προβλήματα που χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε.

 

Σε κάθε μας αλληλεπίδραση με τους άλλους εκφράζουμε διαρκώς συναισθήματα τα οποία επικοινωνούν πως νιώθουμε, τι προθέσεις έχουμε, ή ποια είναι η σχέση μας μαζί τους. Επειδή βιώνουμε τα συναισθήματα στο σώμα μας και επειδή τα συναισθήματα δεν εκφράζονται μόνο λεκτικά αλλά εκδηλώνονται μέσα από τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής μας ή τις χειρονομίες μας, μας βοηθούν να επικοινωνήσουμε άμεσα το πώς νιώθουμε. Αν χαμογελάσουμε, ο άλλος αμέσως θα καταλάβει ότι είμαστε χαρούμενοι, ενώ αν οι ώμοι μας είναι πεσμένοι, η φωνή μας σπασμένη και έχουμε ένα απόμακρο ή άδειο βλέμμα, θα καταλάβει ότι είμαστε θλιμμένοι.

 

Χωρίς αυτή τη σωματική συναισθηματική έκφραση δεν θα μπορούσαμε να έχουμε επίδραση στους άλλους. Η χαρά του άλλου μεταφέρεται και σε εμάς, η θλίψη του μας κάνει να νιώσουμε συμπόνια, και μας ωθεί να τον ακούσουμε ή να τον στηρίξουμε. Αν απλώς κάποιος μας έλεγε ότι νιώθει χαρούμενος ή θλιμμένος, χωρίς να υπάρχει αυτή η σωματική έκφραση, δεν θα μας προκαλούσε κάποια συναισθηματική αντίδραση.

Στις στενές μας σχέσεις, η ικανότητα και η διάθεση του κάθε συντρόφου να αντιλαμβάνεται και να ανταποκρίνεται στη συναισθηματική κατάσταση του άλλου είναι απαραίτητη για μια βαθιά και ικανοποιητική σχέση.

Όταν νιώθουμε ότι ο σύντροφός μας διαβάζει τη συναισθηματική μας κατάσταση και ανταποκρίνεται σε αυτήν, τότε νιώθουμε ότι μας αγαπάει και μας νοιάζεται. Αντίθετα αν αγνοεί πως νιώθουμε και δεν δίνει σημασία στα συναισθήματά μας τότε είναι πολύ πιθανό να νιώσουμε παραμελημένοι.

 

Τι γίνεται όταν τα συναισθήματα δεν μας βοηθούν;

 

Μέχρι τώρα είδαμε πόσο σημαντικά είναι τα συναισθήματα και με πόσους τρόπους μας βοηθούν να ζήσουμε καλύτερα.

 

Όμως, τα συναισθήματα δεν είναι πάντα βοηθητικά.

 

Πολλές φορές δεν μας δίνουν χρήσιμες πληροφορίες, ή ακόμα χειρότερα, μας δίνουν λάθος πληροφορίες και μας ωθούν σε πράξεις που δεν είναι ωφέλιμες ούτε για εμάς ούτε για τους άλλους. Και αντί να μας βοηθήσουν να έρθουμε πιο κοντά με τους άλλους, μπορεί να μας απομακρύνουν και να δημιουργήσουν προβλήματα στις σχέσεις μας. Άλλες φορές η έντασή τους γίνεται αβάσταχτη, μας κάνουν να νιώθουμε ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί, μας φέρνουν πανικό για πράγματα που δεν πρόκειται να μας συμβούν ή μας κάνουν να νιώθουμε απόλυτα μόνοι.

 

Στο επόμενο άρθρο θα συζητήσουμε τι συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις και πως μπορούμε να αναγνωρίσουμε πότε ένα συναίσθημα είναι χρήσιμο για εμάς και πότε όχι.

 

Α. Λακιώτη (2021) Βρίσκοντας τη συναισθηματική μας ισορροπία

Πηγή: https://www.agathilakioti.gr/post/γιατί-τα-συναισθήματα-είναι-σημαντικά