Η αξία της μαστογραφίας και των προσυμπτωματικών ελέγχων – τι λένε οι τελευταίες μελέτες

 

 

Εισαγωγή

 

Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως, με πάνω από 2,3 εκατομμύρια νέες διαγνώσεις κάθε χρόνο (Globocan, 2020). Στην Ευρώπη, αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες ηλικίας 45–64 ετών. Παρ’ όλα αυτά, η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αλλάξει την πορεία της νόσου.

 

Η μαστογραφία και οι οργανωμένοι προσυμπτωματικοί έλεγχοι (screening) αποτελούν σήμερα το πιο αποτελεσματικό εργαλείο για να εντοπίζεται ο καρκίνος του μαστού σε πρώιμα στάδια, όπου η θεραπεία είναι πιο επιτυχής και οι πιθανότητες ίασης αυξάνονται σημαντικά.

 

Τι είναι ο προσυμπτωματικός έλεγχος (screening)

 

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος είναι οι εξετάσεις που γίνονται σε υγιή, ασυμπτωματικά άτομα, με σκοπό να ανιχνευθεί μια νόσος πριν εμφανιστούν συμπτώματα.

Για τον καρκίνο του μαστού, η μαστογραφία είναι η βασική μέθοδος screening. Πρόκειται για μια ακτινολογική εξέταση χαμηλής δόσης που μπορεί να εντοπίσει αλλοιώσεις που δεν είναι ακόμη ψηλαφητές.

 

Τι δείχνουν οι τελευταίες μελέτες

 

• Μείωση της θνησιμότητας:
  Σύμφωνα με μια μεγάλη ευρωπαϊκή μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Oncology το 2020, η συστηματική μαστογραφία σε γυναίκες ηλικίας 50–69 ετών μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο μαστού κατά 25–30%.
• Έγκαιρη διάγνωση & λιγότερο επεμβατικές θεραπείες:
  Μετα-ανάλυση στο Journal of Medical Screening (2022) έδειξε ότι οι γυναίκες που συμμετέχουν σε προγράμματα screening έχουν περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με όγκους σε στάδιο Ι, οι οποίοι συχνά αντιμετωπίζονται με πιο συντηρητικές θεραπείες και μικρότερη χημειοθεραπεία.
• Ψηφιακή μαστογραφία & τομοσύνθεση (3D):
  Νεότερες τεχνολογίες, όπως η ψηφιακή τομοσύνθεση μαστού (digital breast tomosynthesis), βελτιώνουν την ακρίβεια της διάγνωσης και μειώνουν τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα, σύμφωνα με μελέτη στο Radiology (2021).
• Ηλικίες & συχνότητα:
  Οι ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν μαστογραφία κάθε 2 χρόνια για γυναίκες 50–69 ετών. Σε κάποιες χώρες, το πρόγραμμα περιλαμβάνει και γυναίκες 45–74 ετών, με προσαρμογή ανάλογα με τον κίνδυνο.

 

Πιο αναλυτικά:

Η ηλικία έναρξης της μαστογραφίας εξαρτάται από τις εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες και το ατομικό ιστορικό της γυναίκας (π.χ. οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού, γενετικοί παράγοντες, πυκνότητα μαστών κ.ά.). Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας και του Εθνικού Προγράμματος Προληπτικού Ελέγχου “Φώφη Γεννηματά”:

 

Γυναίκες μέσου κινδύνου

 

Η μαστογραφία ξεκινά στα 40 έτη. Επαναλαμβάνεται ανά δύο χρόνια εφόσον δεν υπάρχει παθολογικό εύρημα.

 

Γυναίκες υψηλού κινδύνου (π.χ. με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών, ή θετικές για μεταλλάξεις BRCA1/BRCA2):

 

Ο έλεγχος ξεκινά νωρίτερα, συνήθως από τα 30-35 έτη, ή 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία διάγνωσης του νεότερου συγγενούς με καρκίνο μαστού. Περιλαμβάνει συχνά μαστογραφία και μαγνητική τομογραφία μαστών.

 

Αυτοεξέταση και κλινικός έλεγχος

 

Από την ηλικία των 20 ετών, κάθε γυναίκα καλό είναι να κάνει αυτοεξέταση μαστών κάθε μήνα. Από τα 30 έτη, να πραγματοποιεί κλινική εξέταση από γιατρό κάθε 1-3 χρόνια (και κάθε χρόνο μετά τα 40).

 

Η κατάσταση στην Ελλάδα

 

Από το 2022 λειτουργεί το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά», που προσφέρει δωρεάν μαστογραφίες σε γυναίκες 50–69 ετών, με στόχο τη μείωση της καθυστερημένης διάγνωσης. Ωστόσο, τα ποσοστά συμμετοχής παραμένουν χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γεγονός που δείχνει την ανάγκη για καλύτερη ενημέρωση και ενίσχυση της πρόληψης.

 

Οφέλη για τις γυναίκες

 

• Έγκαιρη διάγνωση, όταν ο καρκίνος είναι πιο θεραπεύσιμος.
• Μικρότερη ανάγκη για μαστεκτομή ή εντατική χημειοθεραπεία.
• Μείωση της θνησιμότητας.
• Ψυχολογική ασφάλεια – η γνώση ότι «ελέγχομαι» μειώνει το άγχος.

 

Προκλήσεις & Μύθοι

 

• Φόβος της ακτινοβολίας: η δόση της μαστογραφίας είναι εξαιρετικά χαμηλή και το όφελος υπερβαίνει τον κίνδυνο.
• Πόνος κατά την εξέταση: η ενόχληση είναι παροδική και διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα.
• «Αν δεν έχω συμπτώματα, δεν χρειάζεται»: ο καρκίνος του μαστού μπορεί να είναι ασυμπτωματικός στα πρώιμα στάδια – γι’ αυτό η μαστογραφία σώζει ζωές.

 

Συμπέρασμα – Κάλεσμα Δράσης

 

Η μαστογραφία είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία πρόληψης που διαθέτουμε σήμερα. Η συστηματική συμμετοχή στον προσυμπτωματικό έλεγχο μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου και δίνει στις γυναίκες την ευκαιρία να διαγνώσουν έγκαιρα τον καρκίνο του μαστού.

Αν βρίσκεσαι στην ηλικία 40–69 ετών, μίλησε με τον γιατρό σου και προγραμμάτισε τη μαστογραφία σου. Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία!

 

 

 

Με εκτίμηση,

 

 

Φωτεινή Χριστοδούλου

Κοινωνική Λειτουργός BSc. MSc

Υπεύθυνη κοινωνικής υπηρεσίας Συλλόγου

 

 

Πηγές

1. Independent Expert Panel. Breast cancer screening in Europe: mortality reduction and overdiagnosis. Lancet Oncol. 2020.
2. Nelson HD, et al. Screening for Breast Cancer: A Systematic Review. JAMA. 2016; ανανεώσεις 2022.
3. Houssami N, et al. Digital breast tomosynthesis (3D mammography) for breast cancer screening and diagnosis. Radiology. 2021.
4. Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Europe’s Beating Cancer Plan (2021).
5. Υπουργείο Υγείας Ελλάδας – Πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά».