Εισαγωγή

Η διατροφή θεωρείται βασικός παράγοντας για την πρόληψη του καρκίνου. Καθώς ολοένα και περισσότερες μελέτες συσχετίζουν τον τρόπο διατροφής με τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου, η μεσογειακή δίαιτα ξεχωρίζει ως ένα πρότυπο διατροφής που φαίνεται να προσφέρει προστασία. Σε αυτό το άρθρο εξετάζουμε τα πιο πρόσφατα ευρήματα που αφορούν τη μεσογειακή δίαιτα και άλλες διατροφικές παρεμβάσεις, τους μηχανισμούς τους, καθώς και πρακτικές συμβουλές.

 

Τι είναι η Μεσογειακή Δίαιτα

Η μεσογειακή δίαιτα χαρακτηρίζεται από:

• υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, ξηρών καρπών και δημητριακών ολικής αλέσεως
• χρήση ελαιολάδου ως κύριου λίπους
• μέτρια κατανάλωση ψαριού και θαλασσινών
• περιορισμένη χρήση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος
• χαμηλή έως μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών και γλυκών

Τι δείχνουν οι τελευταίες μελέτες

1. Μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου σε διάφορες μορφές
   • Μελέτη-μετα-ανάλυση του 2024: υψηλή συμμόρφωση με τη μεσογειακή δίαιτα συνδέθηκε με 13% μείωση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού σε γυναίκες. PubMed
   • Νεότερη μετα-ανάλυση: η μεσογειακή δίαιτα συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα με HR ~0,82 (δηλαδή ~18% μείωση). PubMed
   • Άλλη μελέτη: συμμόρφωση με μεσογειακή δίαιτα σχετίστηκε με ~29% λιγότερο κίνδυνο για καρκίνο στομάχου (gastric cancer). PubMed 1
2. Μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο & συνολικής θνησιμότητας
   • Μετα-ανάλυση για υψηλή συμμόρφωση με MedDiet έδειξε ότι υπάρχει σημαντική μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο (cancer mortality) και συνολικής θνησιμότητας σε γενικό πληθυσμό. PubMed 1
   • Επίσης, σε επιζώντες από καρκίνο (breast cancer survivors), υπήρξαν ενδείξεις ότι η μεσογειακή δίαιτα μπορεί να βελτιώσει την επιβίωση και την ποιότητα ζωής. MDPI
3. Υποομάδες
   • Η επίδραση φαίνεται να είναι πιο ισχυρή σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού. PubMed
   • Η γεωγραφία έχει ρόλο: η επίδραση διαφοροποιείται μεταξύ περιοχών της Ευρώπης, της Ασίας κ.ά. PubMed
4. Μηχανισμοί δράσης
   • Αντιοξειδωτικές ουσίες, πολυφαινόλες, φυτοχημικά (phytonutrients) που μειώνουν το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή.
   • Επίδραση στη μεταβολική υγεία: μειωμένη αντίσταση στην ινσουλίνη, καλύτερη ρύθμιση λίπους σώματος.
   • Επιρροή στη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου (gut microbiome), πιθανώς με θετικές επιδράσεις στην αποτοξίνωση, στην ανοσολογική απόκριση.
   • Μείωση κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφών, κόκκινου κρέατος και ζαχάρων — αυτά συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο.
5. Περιορισμοί & Αβεβαιότητες
   • Πολλές μελέτες είναι παρατηρητικές — δεν αποδεικνύουν αιτιώδη σχέση.
   • Ετερογένεια σχεδιασμών, μεθοδολογίας, τρόπου καταγραφής διατροφής.
   • Δυσκολία στη μέτρηση της συμμόρφωσης στη διατροφή και στο ποσοτικό προσδιορισμό των μερισμάτων των διατροφικών στοιχείων.
   • Χρειάζονται περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες παρέμβασης (RCTs), ιδίως σε διαφορετικούς πληθυσμούς.

Πρακτικές συμβουλές – Τι μπορεί να εφαρμόσει ο καθένας

• Εντάξτε περισσότερα φρούτα και λαχανικά – ποικιλία χρωμάτων.
• Χρησιμοποιήστε ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λίπους, αντί κορεσμένων λιπών.
• Περιορίστε το κόκκινο και ειδικά το επεξεργασμένο κρέας.
• Προτιμήστε ψάρι και θαλασσινά με μέτρο.
• Προτιμήστε δημητριακά ολικής αλέσεως αντί για λευκό ψωμί, λευκά ζυμαρικά.
• Περιορίστε τα γλυκά, τα αναψυκτικά με ζάχαρη και τα ultra-processed foods.
• Προσέξτε το συνολικό θερμιδικό ισοζύγιο, το σωματικό βάρος – η μεσογειακή δίαιτα βοηθά στη διατήρηση φυσιολογικού βάρους.
• Αν είναι δυνατό, συμβουλευτείτε διατροφολόγο / ειδικό που να λαμβάνει υπόψη τις προσωπικές σας ανάγκες – ηλικία, ιστορικό, πολιτισμικά δεδομένα.

Συμπέρασμα – Κάλεσμα Δράσης

Η μεσογειακή δίαιτα αποδεικνύεται πλέον ως ένα από τα πιο υποσχόμενα διατροφικά πρότυπα για την πρόληψη διαφόρων τύπων καρκίνου και τη μείωση της θνησιμότητας. Αν και δεν υπάρχει “μαγική λύση”, οι επιστημονικές ενδείξεις δείχνουν ότι μικρές αλλαγές στη διατροφή μπορούν να έχουν μεγάλη επίπτωση.

 

Κάλεσμα σε εσένα: κάνε μια αλλαγή σήμερα — πρόσθεσε μια μερίδα λαχανικών ή φρούτων, επίλεξε ελαιόλαδο αντί βουτύρου, μείωσε επεξεργασμένα προϊόντα. Κάθε επιλογή έχει αξία.

 

Επιλεγμένες πηγές

 

• Adherence to Mediterranean Diet and Breast Cancer Risk ‑ Meta‑Analysis: Μετα-ανάλυση 31 μελετών που έδειξε ~13% μείωση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού σε γυναίκες σε υψηλή συμμόρφωση με τη Μεσογειακή Δίαιτα. PubMed 1

• Adherence to Mediterranean Diet and Colorectal Cancer Risk ‑ Meta‑Analysis: Μετα-ανάλυση που έδειξε ότι η μεσογειακού τύπου δίαιτα συνδέεται με ~16% μείωση της εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. SpringerLink

• Mediterranean Diet Adherence and Obesity‑Related Cancer Risk ‑ EPIC Study: Μελέτη από τη σειρά European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) με ~450 111 συμμετέχοντες που έδειξε ότι υψηλή συμμόρφωση στη Μεσογειακή Δίαιτα συνδέεται με μικρή (≈6%) μείωση του κινδύνου για καρκίνους συνδεδεμένους με παχυσαρκία. JAMA Network

• Role of Mediterranean Diet in Cancer Incidence and Mortality: Συστηματική ανασκόπηση/μετα-ανάλυση που βρήκε ότι υψηλή συμμόρφωση στη Μεσογειακή Δίαιτα συνδέεται με μικρότερη εμφάνιση καρκίνου, αλλά δεν απέδειξε σαφή μείωση της θνησιμότητας από τον καρκίνο. PMC 1

• Adherence to Mediterranean Diet and Head‑&‑Neck Cancer Risk: Μετα-ανάλυση που έδειξε σημαντικά μειωμένο κίνδυνο για καρκίνο κεφαλής & τραχήλου σε υψηλή συμμόρφωση με τη Μεσογειακή Δίαιτα. PubMed 1

• Mediterranean‑style Dietary Interventions in Adults with Cancer: Ανασκόπηση που εξετάζει παρέμβαση τύπου Μεσογειακής Δίαιτας σε άτομα με καρκίνο (όχι μόνο πρόληψη) και δείχνει ότι είναι εφικτή και πιθανώς ωφέλιμη. Nature