Συνέδρια/Εκδηλώσεις τρίτωνΤΑ ΝΕΑ ΜΑΣ
Το δικαίωμα του ασθενή στη ψυχολογική υποστήριξη, η αναγκαιότητα του υποστηρικτικού δικτύου και ο σεβασμός στην πολυφωνία
επιστροφήΛίγο καιρό πριν, συναντήθηκα με μια φίλη και με αφορμή τα λόγια της ξεκίνησα να σκέφτομαι, ποια είναι τα δικαιώματα του ανθρώπου που βίωσε/βιώνει καρκίνο σε σχέση με τη ψυχολογική υποστήριξη. Τι χρειάζεται ο καθένας; Πόσο αναγκαίο είναι το υποστηρικτικό δίκτυο, και πως μπορεί να βοηθήσει αληθινά;
Αναμφίβολα, η διάγνωση με καρκίνο μπορεί να είναι ένα τόσο απειλητικό και τρομακτικό γεγονός, που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αγωνία και φόβο, όσο και απώλεια ελέγχου στη ζωή του ανθρώπου. Πάρα πολλοί οργανισμοί εντός, όσο και εκτός της χώρας μας, δικαίως αναφέρουν και προωθούν την ψυχολογική υποστήριξη ασθενών, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τη νέα συνθήκη πραγμάτων, να ανακτήσουν τον έλεγχο και την ασφάλειά τους όσο περισσότερο γίνεται.
Αρκετές έρευνες αναδεικνύουν ότι παρόλο το ψυχολογικό στρες που βιώνουν οι ασθενείς, δεν είναι πολλοί αυτοί που αναζητούν ψυχολογική βοήθεια. Σε ένα μεγάλο δείγμα 2776 ασθενών από Καναδά, περίπου το 50% αυτών που πληρούσαν τα κριτήρια για έντονο ψυχολογικό στρες, δεν αναζήτησαν ψυχολογική βοήθεια, ούτε σκόπευαν να το κάνουν στο μέλλον (Carlson et al., 2004)1. Σε μια άλλη έρευνα, των Graves et al βρήκαν ότι από τους 333 ασθενείς με καρκίνο στον πνεύμονα μόνο το 22,5% αναζήτησε βοήθεια για το άγχος και τις δυσκολίες τους2.
Οι Baker-Glenn et al προτείνουν, οι θεράποντες γιατροί να ρωτούν τους ασθενείς τους αν χρειάζονται ή όχι κάποια περαιτέρω βοήθεια ώστε να δοθεί έμφαση στην αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας3. Φαίνεται ότι η μη αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ορισμένοι ασθενείς θεωρούν ότι το άγχος και η θλίψη τους είναι παροδικά και θα μειωθούν με το πέρασμα του χρόνου4, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι θα διαχειριστούν την εμπειρία αυτή χρησιμοποιώντας υπάρχουσες στρατηγικές αντιμετώπισης5,6.
Στη διεθνή βιβλιογραφία, φαίνεται να υπάρχει έντονος προβληματισμός για την μη αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας, ειδικά από ασθενείς που υποφέρουν από έντονο ψυχολογικό στρες, με αποτέλεσμα να γίνονται πολλές έρευνες γύρω από το πόσο αποτελεσματική είναι η ψυχολογική υποστήριξη και λιγότερο στο τι έχει ανάγκη ο κάθε ασθενής και πως θα μπορούσε να υποστηριχτεί καλύτερα από το υποστηρικτικό του δίκτυο, δηλαδή την οικογένεια και τους φίλους του. Επίσης σημαντικό είναι να σημειώσουμε, ότι πολλοί άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ασθένειας τους, αναφέρουν ότι γίνεται ένα ξεκαθάρισμα στον κοινωνικό και οικογενειακό περίγυρό τους. Αυτό σημαίνει ότι επιλέγουν πολύ προσεχτικά με ποιους θα μοιραστούν τις αγωνίες και τις βαθύτερες σκέψεις τους. Αξίζει λοιπόν να αναρωτηθούμε, κατά πόσο, η μη ύπαρξη υποστηρικτικού δικτύου ωθεί στην αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης.
Διαφορές στο φύλο, την ηλικία, την οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση παίζουν ρόλο στην ψυχολογική υποστήριξη, καθώς μια μορφή στήριξης μπορεί να είναι βοηθητική για έναν ασθενή αλλά τελείως ανεπιθύμητη για κάποιον άλλο. Σε μια έρευνα όπου οι μελετητές διερεύνησαν το είδος ψυχολογικής στήριξης που ζητούσαν οι ασθενείς, αναφέρουν ότι πολύ σημαντικό κομμάτι ήταν η ενσυναίσθηση από τους δικούς τους ανθρώπους, όπως το να τους φέρονται το ίδιο, να είναι ειλικρινείς και να σέβονται τα όριά τους7.
Πόσο αναγκαίο, βοηθητικό και με σεβασμό θα ήταν, εάν οι ασθενείς μπορούσαν να ερωτηθούν εάν επιθυμούν ψυχολογική υποστήριξη και τι είναι αυτό που χρειάζονται και σε τι βαθμό. Πόσο σημαντικό θα ήταν να εισακουστούν όλες οι φωνές τους, είτε ζητούν ψυχολογική υποστήριξη είτε όχι. Και πόσο όμορφο θα ήταν αν απλά μπορούσαμε να «διδάξουμε» στον κάθε νοσηλευτή, στον κάθε γιατρό, στον κάθε φίλο, στον κάθε σύντροφο, στον κάθε γονιό, ότι τα «λόγια είναι περιττά», και ενίοτε, μόνο η σιωπηλή παρουσία, ψυχή τε και σώματι, μπορεί να είναι λυτρωτική.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σας προτείνω ένα παιδικό βιβλίο με τίτλο «το κουνελάκι άκουγε» της Dori Doerrfeld, που με μεγάλη δεξιοτεχνία και φαντασία, μας μαθαίνει για την αποδοχή των συναισθημάτων και το δόσιμο χώρου και χρόνου στον άλλο.
Σαλώμη Καφούρη, M.Sc., PhD Ψυχολόγος – Συστημική Θεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
-
Carlson LE, Angen M, Cullum J et al. High levels of untreated distress and fatigue in cancer patients. Br J Cancer 2004;90(12);2297–2304
-
Graves KD, Arnold SM, Love CL, Kirsh KL, Moore PG, Passik SD. Distress screening in a multi-disciplinary lung cancer clinic: prevalence and predictors of clinically significant distress. Lung Cancer 2007; 55(2):215–224.
-
Baker-Glenn E., Park B. , Granger L., Symonds P. and Mitchell A.J. Desire for psychological support in cancer patients with depression or distress: validation of a simple help question. Psycho-Oncology 20: 525–531 (2011)
-
Carlson, L.; Waller, A.; Groff, S.L.; Giese-Davis, J.; Bultz, B.D. What goes up does not always come down: Patterns of distress, physical and psychosocial morbidity in people with cáncer over one year period. Psycho-Oncology 2013, 22, 168–176.
-
Pinquart, M.; Fröhlich, C.; Silbereisen, R.K. Change in psychological resources of younger and older cancer patients during chemotherapy. Psycho-Oncology 2007, 16, 626–663.
-
Schou, I.; Ekeberg, O.; Karesen, R.; Sorensen, E. Psychosocial intervention as a component of routine breast cancer care—Who participates and does it help? Psycho-Oncology 2008, 17, 716–720
-
Brittany D. Korotkin, Michael Hoerger, Sara Voorhees, Chynna O. Allen, William R. Robinson & Paul R. Duberstein (2019) Social support in cancer: How do patients want us to help? Journal of Psychosocial Oncology, 37:6, 699-712, DOI: 10.1080/07347332.2019.1580331