Η μουσική χρησιμοποιείται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην αντιμετώπιση των ασθενειών αλλά και στην αποκατάσταση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής αρμονίας και έχει αποδειχτεί ότι προκαλεί  θετικές επιδράσεις  σε ατομικούς, ψυχολογικούς, σωματικούς και κοινωνικούς τομείς.

 

Η μουσική λειτουργεί σαν ένα μέσο για την αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης του ατόμου με την χαλαρωτική της επίδραση, με τον ενθουσιασμό που προκαλεί με την εμψύχωση και  με την γαληνή και έχει αναφερθεί ότι η μουσική αλληλεπιδρά σε συγκεκριμένες δομές του εγκέφαλου που συνδέονται με την επιβράβευση και τα συναισθήματα.

 

Παρόλο που υπάρχει μεγάλος όγκος βιβλιογραφίας σχετικά με την χρήση της μουσικής και της θεραπευτικής μουσικής στις νοσοκομειακές δομές υπάρχουν συγκριτικά περιορισμένες έρευνες που να αποδεικνύουν  τις αρνητικές και θετικές επιπτώσεις καθώς και τις επιδράσεις των συναισθημάτων στην αντίληψη της  μουσικής μέσα στους χώρους αυτούς.

 

Τα νοσοκομεία είναι χώροι που αυξάνεται το στρες ιδιαίτερα για τους ασθενεις . Είναι γνωστό ότι δεν προσλαμβάνουν όλοι οι άνθρωποι τα ηχητικά ερεθίσματα με τον ίδιο τρόπο  καθώς κάποιες ομάδες είναι ιδιαίτερα ευπαθείς όπως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι ασθενεις με χρονιές ασθένειες, άνθρωποι με ακουστικά προβλήματα, οι εργαζόμενοι σε βάρδιες , τα άτομα με ψυχικές παθήσεις, όπως επίσης τα έμβρυα και τα νεογνά.

 

Από την ανασκόπηση των ερευνών φάνηκε ότι συγκεκριμένα είδη ήχων, όπως είναι η μουσική μέσα στους χώρους των  νοσοκομείων μπορεί να επιφέρει αναλγητικά αποτελέσματα, να μειώσει το άγχος, την αρτηριακή πίεση, το μετεγχειρητικό τραύμα συγκριτικά με την ησυχία.

 

Καθώς η μουσική έχει εισαχθεί στην καθημερινότητα των ανθρώπων γίνεται μεγάλη προσπάθεια σχετικά με την κατανόηση των τρόπων με τους οποίους η μουσική μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικές αντιδράσεις.

 

Τα τελευταία χρονιά νευροαπεικονιστικἐς μελέτες σχετικά με τα συναισθήματα και την μουσική κάνουν προσπάθειες προκειμένου να γίνουν κατανοητοί οι βαθύτεροι  εγκεφαλικοί μηχανισμοί που προκαλούν αυτά τα θετικά αποτελέσματα στους ανθρώπους . Οι μελέτες αυτές έχουν δείξει ότι ακούγοντας απολαυστική μουσική ερεθίζεται ένα συνδυασμένο σύστημα των περιοχών του φλοιού και του υποφλοιού του εγκέφαλου .

 

Μερικές από τις  περιοχές αυτές είναι, ο υποθάλαμος, ο ιππόκαμπος, η αμυγδαλή, ο μετωπιαίος και ο προμετωπιαίος φλοιός.  Πραγματικά ακούγοντας ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής μπορεί να προκαλέσει μια θετική και βαθιά συναισθηματική εμπειρία η οποία με την σειρά της οδηγεί την έκκριση ορμονών που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνουν τα επίπεδα των ορμονών που σχετίζονται  με το στρες .

 

Επιπλέον οι μελέτες έχουν δείξει ότι η εφαρμογή της μουσικής μπορεί να είναι αποτελεσματική για την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων σε άτομα με αυτισμό και σε ασθενεις που χρήζουν παρατεταμένης νοσηλείας.

 

Η μουσική συσχετίζεται επίσης με το «σημείο ελέγχου» (Locus of Control)  που  έχει οριστεί αρχικά από τον Julian Rotter το 1954 για να περιγράψει το πως το άτομο αντιλαμβάνεται την σχέση του με το περιβάλλον και έκτοτέ έχει επεκταθεί και περιλαμβάνει την πεποίθηση των ανθρώπων σχετικά με τον έλεγχο που έχουν στα γεγονότα που τους επηρεάζουν στην ζωή τους . Το «σημείο ελέγχου» έχει  επίσης συνδεθεί με την αποκατάστασή των ασθενών, την συμπεριφορά υγείας και την ευεξία του ατόμου.

 

Επιπροσθέτως οι ασθενεις τελικού σταδίου πολλές φορές βιώνουν την απώλεια του ελέγχου λόγω των πιεστικών ψυχολογικών, σωματικών  αλλά και δημογραφικών παραμέτρων που περιορίζουν τις δραστηριότητες τους, αλλά και τον τρόπο ζωής τους.

 

Ο Freeman προτείνει ότι η απαλή μουσική της άρπας σε ασθενεις τελικού σταδίου που έχουν ελάχιστο έλεγχο στην ζωή τους, μπορεί να τους ενδυναμώσει έτσι ώστε να προσπαθήσουν περισσότερο και να τους δώσει περισσότερη συναισθηματική αντοχή.

 

Στην φροντίδα της ψυχικής υγείας η μουσική μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά συμπληρωματικά με την κλασσική ιατρική. Μια συστηματική έρευνα και η μετα ανάλυση της έδειξαν ότι η  μουσική είναι αποτελεσματική στην διαχείριση της συμπεριφοράς και των ψυχολογικών συμπτωμάτων σε ασθενεις με άνοια.

 

Ο πόνος, το στρες και το άγχος συνδέονται συχνά με τη μουσική, ιδιαίτερα για ασθενείς που εμπλέκονται σε  χειρουργικές καταστάσεις. Επιπλέον, οι έρευνες έχουν τεκμηριώσει ότι οι επιδράσεις των μουσικών  παρεμβάσεων έχουν βρεθεί ότι μειώνουν τον  πόνο αλλά και το άγχος, τον νευροπαθητικό πόνο, τον πόνο σε ασθενείς τελικού, τον πόνο του καρκίνου αλλά και τον μετεγχειρητικό χειρουργικό πόνο.

 

Όμοια αποτελέσματα είχε  μια μελέτη που έδειξε ότι ακούγοντας χαλαρή μουσική στα πρώτα 3 στάδια της ενεργού φάσης του τοκετού μειώνει τόσο το άγχος όσο και τα  επίπεδο του πόνου .

 

Σε ασθενεις που είχαν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο οι έρευνες  έχουν δείξει ότι όταν ακούνε την  αγαπημένη τους μουσική για μια, με  δυο ώρες κάθε ημέρα έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση λεκτικής μνήμης και  της εστίασης της προσοχής, καθώς και τη σταδιακή μείωση  της κατάθλιψης σε ασθενείς με εγκεφαλικό επεισόδιο της μέσης εγκεφαλικής αρτηρίας σε σύγκριση με ασθενείς που δεν έλαβαν καθόλου  τη μουσική διέγερση, ή που άκουσαν μόνο αφήγηση ιστοριών .

 

Τα ιδία θετικά αποτελέσματα έδειξαν οι έρευνες  και σε ασθενεις με καρκίνο καθώς οι μουσικές  παρεμβάσεις έχουν θετικό αντίκτυπο στον οξύ  πόνο, στο άγχος και  στην διάθεση, καθώς και της ποιότητα ζωής .

 

Ωστόσο έχει σημειωθεί ότι η ίδια μουσική που μπορεί  να είναι καταπραϋντική για ένα ποσοστό ανθρώπων, ταυτόχρονα ενδέχεται να είναι στρεσογόνα σε κάποιους άλλους.

 

Συμπερασματικά η αντίληψη της μουσικής έχει αποδειχτεί ότι επιφέρει θετικές αλλαγές στην έκβαση της υγείας των ασθενών προκαλώντας έτσι θετικά συναισθήματα και μειώνοντας τα επίπεδα του στρες.

 

Για όλους τους παραπάνω λόγους αξίζει να διερευνηθεί περαιτέρω η θετική πλευρά του ήχου λόγω του ότι ήδη γνωρίζουμε για την μη επιθυμητή επίδραση του ήχου η οποία προκαλεί στρες στους νοσηλευόμενους αλλά και στο προσωπικό.

 

Η δημιουργία ενός θετικού «ηχοτόπιου» βασισμένο σε αυτές τις έρευνες στο νοσοκομειακό περιβάλλον αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα για την παγκόσμια φροντίδα υγείας που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης και κατανόησης προκειμένου να δημιουργηθεί ένα νέο πρότυπο στην φροντίδα υγείας.

 

Βασιλική  Κουμαντάκη

Κλινική Ψυχολόγος BA, MSc, MBPsS

Σύλλογος Κ.Ε.Φ.Ι. Αθηνών

Επιστημονική Συνεργάτης Β' Ψυχιατρική Κλινική 

Διασυνδετική Ψυχιατρική  Ε.Κ.Π.Α.

 

ΠΗΓΕΣ

Allred, K.D., Byers, J.F., Sole, M.L., 2010. The effect of music on postoperative pain and anxiety. Pain Manag. Nurs. 11 (1), 15–25.

Archie, P., Bruera, E., Cohen, L., 2013. Music-based interventions in palliative cancer care: a review of quantitative studies and neurobiological literature. Support. Care Cancer 21 (9), 2609–2624

Blood, A.J., Zatorre, R.J., 2001. Intensely pleasurable responses to music correlate with activity in brain regions implicated in reward and emotion. Proc. Natl. Acad. Sci U. S. A. 98 (20), 11818–11823

Brincks, A., Burns, M., Mitrani, V., Feaster, D., 2010. The influence of health locus of control on the patient-provider relationship. Psychol. Health Med. 15 (6), 720–728.

Freeman, L., Caserta, M., Lund, D., Rossa, S., Dowdy, A., Partenheimer, A., 2006. Music thanatology: prescriptive harp music as palliative care for the dying patient. Am. J. Hosp. Palliat. Care 23 (2), 100–104

Haltman, T., Coakley, A.B., Annese, C.D., Bouvier, S., 2012. Exploring the sleep experience of hospitalized adult patients. Creat. Nurs. 18 (3), 135–139.

Heaton, P., 2009. Music—shelter for the frazzled mind? Psychology 22 (12), 1018–1020.